تاریخ کوتاه نفت ایران و کوتاه کردن دست استعمار انگلیس از آن
پس از اینکه ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۲۸۰ امتیاز ۶۰ سالهٔ نفت ایران را از مظفرالدین شاه گرفت، حق خود را به شرکت نفت(انگلیسی) برمه فروخت. این شرکت شرکت جدیدی به نام Anglo-Persian Oil Company را به عنوان یکی از شاخههای خود تأسیس کرد. قبل از جنگ جهانی اول وزارت دریاداری بریتانیا به هدایت وینستون چرچیل اکثریت سهام این شرکت را دراختیار گرفت و در جریان هر دو جنگ جهانی نفت مجانی ایران کشتیهای جنگی بریتانیا را تأمین میکرد.
شرکت نفت ایران و انگلیس تا ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ که صنعت نفت به همت ملت ایران و به رهبری دکتر محمد مصدق در سراسر ایران ملی شد، همه امور مربوط به نفت ایران را ابتدا بر اساس قرارداد دارسی و بعد بر اساس قرارداد ۱۹۳۳ در دست داشت و ظاهراً ۱۶% از سود سالانه خود را به دولت ایران میپرداخت، هرچند که دولت ایران هیچ نظارتی بر میزان فروش و درآمد و سود این شرکت نداشت.
به مناسبت ملی شدن صنعت نفت، دکتر مصدق سخنان تاریخی زیر را از رادیو بیان کرد:
”هموطنان عزیز، یک اصل ثابت و تغییرناپذیر برای حکومتی که به افکار عمومی تکیه دارد این است که هروقت با مشکلی روبرو میشود به منبع قدرت و سرچشمه ی لایزال نیروی ملت متوجه میگردد و موجبِ نهضت بزرگ و عظیم ملی را در جریان حوادث و تحولات اوضاع می گذارد.
محتاج به گفتن من نیست بلکه دنیا نیز آگاه است که رستاخیز بی سابقه و جنبش پرافتخار اخیر ایران را هیچکس جز ملت شالوده گذاری نکرده و این دست توانای ملت است که با تمام بی اسبابی اقدامهای تخریبی یکصد و پنجاه ساله ی اجنبی و شبیخونی که حریف کهنه کار بر خزائن مادی و معنوی کشور ما زده است، قوای اهریمنی استعمار را درهم شکسته و طومار غارتگری های نیم قرنی او را برای ابد درهم پیچیده است.”
هموطنان عزیز،
مصدق، نام شخصیتی است، که می تواند همه ی ایرانیان آزادیخواه را در پیکار علیه جمهوری اسلامی متحد کند. هیچ نماد و چهره ی دیگری این بار سیاسی و معنوی را ندارد. نسل جوان امروز ایران آگاهانه با مصدق مواجه میشود، چرا که چهره او را به عنوان قهرمان شناخته، مشی و منش سیاسی و ملی او را پذیرفته و بر درودیوار و در دنیای مجازی منعکس میکند. مصدق نه سرمایه خصوصی، نه مایه برتری جویی و نه مورد میراث خواری این گروه و یا آن حزب سیاسی است. او به همه ایرانیان و بویژه به نسلی که آینده از آن اوست، تعلق دارد. مصدق نماد جمهوری سکولار و دمکراتِ بومی ایران است.