محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ایران، روز پنجشنبه در حاشیه نخستین گردهمایی ملی خیرین آموزش عالی ایران در مشهد گفت که تا پایان سال جاری حدود ۶۰۰ رشته دانشگاهی بازنگری خواهند شد که ۳۰۰ رشته مربوط به علوم انسانی است و توسط شورای تحول بازنگری میشود.
شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با دستور آیتالله خامنهای حدود ۵ سال پیش به ریاست غلامعلی حدادعادل تاسیس شد.
فرهاد رهبر، رییس پیشین دانشگاه تهران و صدرالدین شریعتی رییس پیشین دانشگاه علامه طباطبایی دو نفر از روسایی که فعالان دانشجویی آنها را به امنیتی کردن فضای دانشگاهها متهم میکردند از جمله اعضای این شورا هستند.
آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی اولین بار در سال ۸۸ درباره تحول در علوم انسانی صحبت کرد. او علوم انسانی را موجب تردید در مبانی دینی و اعتقادی خواند.
حسن یوسفی اشکوری، دینپژوه ساکن آلمان درباره دلیل اینکه آیتالله خامنهای علوم انسانی را موجب تردید در دین مینامد، میگوید:«علم نقاد است و بر اساس دادههای مشخص و روش معین به استنتاجها و نظریهپردازیهایی میرسد. یک عالم به صفت یک عالم، فقط موظف و متعهد است به استدلال و برهان و مستنداتی که بر اساس آن میتواند نظر دهد. اساس قضیه این است که علم پرسشگر است و وقتی پرسش میکند، هیچ حد و مرزی در پرسشگری نمیپذیرد. چون به چالش میکشد آقای خامنهای درست میگوید که علوم انسانی موجب تردید در مبانی دینی میشود. راه حلی که آقای خامنهای و دیگران ارائه میدهند داستان دیگری است. به نظر میرسد امکان جنگیدن با علم وجود ندارد. در طول تاریخ اروپا و ۱۵۰ سال اخیر جهان اسلام جنگیدن با علم و فراوردههای علمی تاکنون با شکست مواجه شده و طبعا در طول ۳۶ سال جمهوری اسلامی هم با شکست مواجه شده و بعد از این هم با شکست مواجه خواهد شد.»
رهبر جمهوری اسلامی بارها بر لزوم تحول در رشتههای انسانی تایید کرده و گفته که آموزش رشتههای انسانی به شیوه کنونی باعث بیاعتقادی دانشجویان میشود.
او در مهرماه سال ۹۳ در حکمی که برای آغاز دوره جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی صادر کرد، نوشت که تحول در علوم انسانی به سرانجام مطلوب نرسیده و مهندسی فرهنگی باید جدیتر گرفته شود.
شورای عالی انقلاب فرهنگی ۴۰ عضو دارد و ازجمله وظایف تعریفشده برای آن تحول محتوایی در رشتههای علوم انسانی و اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور است.
آیتالله خامنهای پیشتر در یکی از سخنرانیهایش گفته بود:«حرف این است که مبنای علوم انسانی غربی مبنای غیرالهی، غیرتوحیدی و مادی است. این با مبانی اسلامی سازگار نیست. با مبانی دینی سازگار نیست. علوم انسانی آن وقتی صحیح و مفید و تربیتکننده صحیح انسان خواهد بود و به فرد و جامعه نفع خواهد رساند که بر اساس تفکر وجهانبینی الهی باشد.»
حسن یوسفی اشکوری، دینپژوه در پاسخ به این سوال که آیا میشود علوم انسانی را اسلامی کرد، میگوید: « نه اصلا علم هیچ صفتی ندارد. علم ممکن است پیشوند داشته باشد اما پسوندی ندارد. علم نمیتواند مذهبی یا غیرمذهبی باشد، دینی یا غیردینی باشد. به همین دلیل است که در طول این ۳۶ سال بهرغم همه کوشش و تلاشها و هزینههای عظیمی که در جمهوری اسلامی شده، نتوانستهاند یک علم اسلامی تاسیس کنند. »
حسن روحانی، رییسجمهوری ایران پیشتر در مهرماه ۹۳ با انتقاد از کسانی که به گفته او میخواهند بخشی از علوم را حذف کنند، گفته بود اسلامی کردن علوم انسانی به معنای کنارگذاشتن دانش بشری نیست.
آقای روحانی مداخله سیاسی در علوم انسانی را نه به نفع سیاست ونه به نفع علم دانسته بود. او گفته بود که درصورت مداخله در علوم انسانی هم علم و هم دانشگاه ضرر میکنند.
مهرداد درویشپور، استاد جامعهشناسی در سوئد با اشاره به گفتههای آیتالله خامنهای درباره تحول در علوم انسانی، درباره تاثیر حذف علوم انسانی از رشتههای درسی یا اسلامی شدن آنها میگوید: «اولین پیامد آن کاهش سطح علمی است و این مساله میتواند بشدت به اعتبار دانشجویان و دانشآموختگان ایرانی در سطح جهانی لطمه بزند. دومین پیامد این است که وقتی در کشور علوم انسانی را ایدئولوژیک یا دینی کرده و ذهنیت انتقادی را از آن سلب میکنند، محیط دانشگاهی به محیطی برای زندهباد و مردهبادهایی در دفاع از نظام تبدیل میشود. در هر کشوری دانشگاهها بعنوان یک حوزه مستقل قدرت وارسی و بازنگری نظام قدرت را دارند و با دیدگاه انتقادی و مستقل معایب و آسیبهای اجتماعی را بررسی میکنند.»
آقای درویشپور میافزاید:« اگر قرار شود علوم انسانی تحت عنوان غیر اسلامی بودن حذف شود و جنبه ایدئولوژیک به خود بگیرد، علوم انسانی در ایران باید به مداحی تبدیل شود و با حذف جنبه انتقادی از آنها با خطر جدی روبهرو خواهیم بود که نظام بیش از گذشته خودکامه شود. به این صورت یکی از مهمترین نهادهایی که امکان وارسی معایب نظام را دارد یا نقش مهمی در آسیبشناسی اجتماعی دارد، کارکرد خود را از دست میدهد و مجبور است چهره ستایشگرانه از نظام قدرت ارائه دهد. بهعبارت دیگر مکتب بر دانش و تحصیل غلبه پیدا خواهد کرد.»
غلامعلی حدادعادل، رییس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در آذرماه سال ۹۳ گفت که آمار دانشجویان علوم انسانی نگرانکننده است و تمام اقدامهایی که تا امروز برای تحول علوم انسانی در ایران صورت گرفته، به نتیجه مطلوب نرسیده است.
محمد فرهادی، وزیر علوم ایران همچنین گفته ۳۰۰ رشته دیگر که در حوزه غیر علوم انسانی قرار دارند هم تا پایان سال جاری از سوی وزارت علوم بازبینی خواهند شد.
رادیوفردا